Het eerste half jaar van het kabinet-Schoof is op zijn zachtst gezegd tumultueus verlopen. Morgen komt het kabinet terug van kerstreces met de intentie om het gedoe en geruzie achter zich te laten en te kunnen starten met het inlossen van de verkiezingsbeloften. Maar voor die beloften is veel geld nodig, meer dan begroot. Een nieuwe crisis ligt op de loer.
Over één ding waren de ministers, na afloop van de ministerraad afgelopen vrijdag, het in ieder geval eens: het is tijd dat het kabinet gaat leveren op de plannen in het hoofdlijnenakkoord. “Mensen verwachten iets van de regering en daarvoor staan we aan de lat”, aldus minister van Sociale Zaken Eddy van Hijum.
Van die verwachtingen is in het afgelopen half jaar nog weinig terechtgekomen. Terwijl alle vier de kabinetten-Rutte in het eerste half jaar rond de zestig wetten aannamen, zijn in het afgelopen half jaar slechts zestien wetten aangenomen. Minister van Infrastructuur Barry Madlener: “Er is veel te doen, dat voelen we allemaal. Het wordt een spannend jaar.”
Spannend zal het in ieder geval de komende maanden worden, want in april moet de ministersploeg het eens zijn over de voorjaarsnota, de geüpdatete begroting voor 2025. Politiek duider Arjan Noorlander: “Normaal is die hartstikke saai, worden er alleen nog een paar overschrijdingen geregeld. Maar dit kabinet is er inmiddels achter dat er in de formatie veel moeilijke financiële beslissingen zijn blijven liggen.”
Premier Dick Schoof beaamde vrijdag tijdens de wekelijkse persconferentie dat de Prinsjesdagbegroting te snel in elkaar is gesleuteld en dat daar nu nog moeilijke gesprekken over moeten worden gevoerd. Noorlander: “Die zullen in de komende twee, drie maanden plaatsvinden en daar houdt iedereen zijn hart voor vast.”
Want elk ministerie heeft zo zijn eigen lijstje met wensen, die allemaal geld kosten:
Bij elkaar opgeteld zullen bovenstaande posten de regering tussen de 6 en 10 miljard euro extra kosten.
Crises voorkomen
Schoof zei vrijdag dat de uitvoering van de plannen “een stevige klus” zal worden. Om crises zoals die in het afgelopen half jaar te voorkomen, gaat de premier de komende weken samen met de minister van Financiën in gesprek met de fractievoorzitters van alle partijen om alle wensen op een rijtje te zetten.
Op die manier willen ze een situatie als vorige maand, toen er dagenlang moeizame gesprekken werden gevoerd over de onderwijsbegroting, vermijden. “Negen partijen zaten op de kamer van PVV-leider Geert Wilders de begroting te verbouwen”, zegt Noorlander. “Premier Schoof en minister van Financiën Eelco Heinen zeggen nu: iedereen komt naar ons toe en dan gaan we het allemaal van tevoren bespreken. Zonder ruzie en gedoe.”
Naast de vraag welke wensen kans maken, is er ook discussie over de vraag of er überhaupt moet worden bezuinigd. Voor de VVD is het duidelijk: de hand moet op de knip. Minister van Financiën Heinen (VVD) zei vrijdag; “We zien het tekort oplopen. En ook in het licht van de inflatie die hoog blijft, moet je niet meer gaan uitgeven.” Premier Schoof steunt hem hierin.
Profiel laten zien
Coalitiegenoten PVV, BBB en NSC willen juist niet te zwaar tillen aan het beperken van het begrotingstekort. Volgens Gezondheidsminister Fleur Agema ligt nog helemaal niet vast dat er moet worden bezuinigd. “Ik heb minister Heinen dat niet horen zeggen. We gaan daar als kabinet een lijn op bepalen.”
Ondanks alles lijkt het kabinet er klaar voor om in het nieuwe jaar een frisse start te maken, zegt Noorlander. “Maar morgen komen de fractieleiders van de coalitiepartijen weer terug van vakantie. Die willen vooral hun profiel laten zien, en in het afgelopen jaar deden ze dat vooral door ruzie te maken met elkaar. Het valt te bezien of zij de goede voornemens van het kabinet zullen overnemen.”