De blauwe poort van de Penitentiaire Inrichting Vught is een haast vertrouwd beeld. Hier worden bekende advocaten gefotografeerd of het konvooi gefilmd als een zware crimineel arriveert. Maar wat er achter die poort gebeurt, onttrekt zich doorgaans aan het gezicht.
Maar nu was dat even anders: de gevangenis waar de gevaarlijkste criminelen van Nederland worden vastgehouden, de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, opende voor één keer zijn deuren voor een groep journalisten. We namen een kijkje in de cellen waar mensen als Ridouan Taghi worden vastgehouden.
Allereerst: achter die muren is er veel meer dan alleen die bekende EBI. Wie helemaal rond de hoge muren wil lopen, maakt een rondje van 5 kilometer, zegt vestigingsdirecteur Cees Niessen tegen de uitgenodigde journalisten. Achter die muren staan gebouwen met cellen voor ‘gewone’ gevangenen, voor gevangenen die psychiatrische hulp nodig hebben, en de EBI, in een gebouw waar ook weer hoge muren omheen staan.
Een rondje buiten de EBI:
In die EBI, een gevangenis in een gevangenis, zitten tien tot twintig van de gevaarlijkste criminelen van Nederland Het precieze aantal is staatsgeheim. Het zijn mensen die in een gewone gevangenis wellicht zouden ontsnappen of doorgaan met het aansturen van hun criminele netwerk.
Het regime in de EBI is strenger dan elders. Gevangenen mogen twee uur per dag uit hun cel. Om bijvoorbeeld even te koken of te sporten. Luchten kan ook, maar dan wel onder zware roosters met daarop prikkeldraad. Ontsnappen met helikopter lijkt onmogelijk.
De gevangenen die bij elkaar mogen, worden in groepjes van maximaal drie bij elkaar gelaten tijdens deze ‘vrije tijd’. Maar omdat er maar één tegelijk in de keuken mag, moeten de zware criminelen onderling uitmaken wie die dag de kok is.
Eén gevangene mocht lang niet bij de andere gevangenen komen: Ridouan Taghi. De isoleercel waar hij in die periode verbleef, gaat ook open voor de journalisten. Er staat een tv, een koffiezetapparaat, een douche met transparant gordijn en uitzicht op een betonnen muur. Het beetje vrije tijd moest worden doorgebracht in een keukentje met een fitnessapparaat.
Een kijkje in de EBI:
Steeds meer gedetineerden gaan in beroep tegen het strenge regime, merken ze in de EBI. De gevangenen hier hebben samen bijna zestig advocaten. Een voorbeeld: een gevangene eiste dat hij de serie Mocro Maffia mocht kijken; een van de personages was op hem gebaseerd.
En zo wordt alles juridischer, verzucht men soms. Dat is deels ook de bedoeling: rechtszaken worden binnenkort op het terrein van Vught gehouden en verhoren worden er al digitaal afgenomen. Alles om het dure en gevaarlijke vervoer van criminelen te beperken.
Kat-en-muisspel
Er is soms ‘terloopse’ intimidatie in de EBI. “Hoe is het met je kinderen”, wordt er gevraagd aan cipiers. Er zijn daarom ook beveiligingsmaatregelen bij medewerkers nodig.
Het personeel in de EBI moet telkens controleren of er niet nog een pen op een cel ligt of een afgebroken stuk van een kopje. Alles kan immers als wapen worden gebruikt. Soms gaat er wel eens iets fout, zo wordt erkend, zoals toen bleek dat criminelen via wc-leidingen met elkaar konden communiceren. Het blijft een kat-en-muisspel, zeggen ze in Vught.
Buiten de muren van de EBI is er iets meer vrijheid op het terrein van de PI Vught. Zo zien we Jos B. buiten lopen, de man die Nicky Verstappen doodde. Nog een grote afdeling in Vught is het Penitentiair Psychiatrisch Centrum waar 270 mensen behandeld worden terwijl ze hun straf uitzitten.
Ook hier zitten volgens een cipier nog ‘levensgevaarlijke’ mensen. Een van de medewerkers kreeg er afgelopen week nog een beker urine over zich heen. Maar toch blijft hij “met plezier” een bingo regelen: gevangenen kunnen vanuit hun cel, met het luikje open, meespelen.
‘Verhard, verward en vergrijsd’
Vestigingsdirecteur Niessen wijst op de gevolgen van onvoldoende investeringen in de geestelijke gezondheidzorg ‘buiten’. Want nu zitten hier mensen die waarschijnlijk met goede zorg geen delict hadden gepleegd.
Ook dementerende ouderen die over de schreef gaan, zien ze inmiddels hier. Of zoals Wim Saris, directeur-generaal van de Dienst Justitiële Inrichtingen, het samenvat: “Onze doelgroep verhardt, verwart en vergrijst.”
Verschillende media mochten de PI Vught bezoeken maar daar zaten wel voorwaarden aan. Zo kon er onder meer vanwege de veiligheid niet vrijuit worden gefilmd of gefotografeerd en de meeste medewerkers die we spraken mochten niet direct worden geciteerd. Er werden foto’s door DJI verstrekt.
