De manier waarop beurzen voor uitwonende studenten zijn gecontroleerd, heeft onbewust en onbedoeld tot indirecte discriminatie geleid. Dat zegt demissionair minister Dijkgraaf van Onderwijs naar aanleiding van onderzoek dat hij heeft laten doen.
Volgens hem hadden bepaalde groepen studenten een grotere kans om in beeld te komen, vooral degenen met een migratieachtergrond en mbo-studenten. De minister biedt zijn excuses aan voor de gang van zaken. “Dit raakt me zeer”, zei hij na de wekelijkse vergadering van het kabinet.
Dijkgraaf liet het onderzoek uitvoeren nadat NOS op 3 en Investico hun bevindingen over de fraudeopsporing van DUO hadden gepubliceerd. Daaruit kwam naar voren dat studenten met een migratieachtergrond opvallend vaak beschuldigd werden van fraude met uitwonende beurzen.
Uitwonende studenten krijgen een hogere beurs dan degenen die nog bij hun ouders wonen. Hij sprak toen van een ‘verontrustend signaal’.
Dijkgraaf zette kort na die publicaties het fraudesysteem zoals dat was, stop. Het algoritme waarmee studenten geselecteerd werden voor een controle, werd uit gezet. Studenten konden alleen nog gecontroleerd worden op basis van een aselecte steekproef. Dat blijft voorlopig de manier van controleren.
NOS op 3 maakte deze video over de fraudeopsporing van DUO:
Sinds 2012 werkte DUO met een algoritme om fraude op te sporen. Met zelfbedachte risico-indicatoren zoals leeftijd en opleidingsniveau selecteerde het systeem potentiële fraudeurs.
Fraude-onderzoekers bepaalden vervolgens bij wie controleurs op huisbezoek gingen. Die keken weer naar andere factoren. Zo vormden studenten die bij familieleden zoals broers of tantes inwonen volgens DUO een risicogroep voor fraude, terwijl ook zij recht hebben op de uitwonende beurs.
De huisbezoeken en het eventuele buurtonderzoek werden uitgevoerd door bedrijven die worden ingehuurd door DUO. De controleurs stelden een adviesrapport op met daarin verklaringen van huisgenoten of buurtbewoners.
Soms bleken twee verklaringen al voldoende. Als DUO op basis daarvan concludeerde dat er sprake was van fraude, kreeg de student een brief waarin stond dat de ontvangen beurs terugbetaald moest worden. Vaak kwam er nog een boete bovenop en voorafgaand aan de beslissing ging DUO niet met studenten in gesprek.
