Als illegaal verblijf strafbaar wordt, kan het verlenen van hulp aan iemand die illegaal in Nederland verblijft worden gezien als een vorm van medeplichtigheid. Het is aan de rechter om dat per geval te bepalen. Dat schrijft de Raad van State over het strafbaar stellen van illegaliteit. Minister Van Weel van Justitie en Veiligheid had de kwestie aan de Raad van State voorgelegd.
“De hulpverlener maakt het immers mogelijk dat die persoon illegaal in Nederland kan blijven”, schrijft de raad. “Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid.” Het geldt zowel voor mensen die als vrijwilliger hulp verstrekken als mensen die dat beroepsmatig doen.
Of er daadwerkelijk sprake is van medeplegen of medeplichtigheid hangt af van de situatie. De rechter zal dit moeten beoordelen in een concrete zaak, zegt de Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet.
Reactie Van Weel
“Ik ga voorstellen om de wet op dit punt aan te passen”, reageert Van Weel op het advies. Hij had de raad gevraagd of hulpverlening strafbaar wordt. “Het antwoord is eigenlijk ja.”
De raad schrijft dat er verschillende opties zijn voor het aanpassen van de wet zodat hulpverlening niet strafbaar wordt. De eerste optie is om het strafbaarstellen van de illegaliteit volledig schappen uit het voorstel. Ook kan de strafbaarstelling zelf aangepast worden. Bijvoorbeeld door illegaliteit een overtreding in plaats van een misdrijf te maken. Medeplichtigheid aan een overtreding is namelijk niet strafbaar.
Van Weel zelf zegt dat hij nog meer opties ziet om de wet aan te passen. Die gaat hij nu eerst voorleggen aan de Ministerraad. Hij wil nog steeds dat de wetten snel kunnen behandeld worden in de Eerste Kamer, zegt hij. “Ik merk dat mensen op de werkvloer zitten te wachten op een aantal maatregelen.”
PVV-leider Wilders liet eerder weten geen afzwakkingen van de asielwetten te dulden. Ook de steun van de PVV voor de asielwetten waar in juli over werd gestemd hing daar van af. “Ik denk dat het amendement er niet op was gericht om een kopje soep strafbaar te maken en ik hoop op begrip van alle partijen”, zegt Van Weel hierover.
Aanscherping asielwetten
Begin juli scherpte de Tweede Kamer een asielwetsvoorstel aan, door in te stemmen met een aanpassing die het illegaal verblijf van vreemdelingen in Nederland strafbaar stelt. Met het door de PVV voorgestelde amendement zouden de Vreemdelingenwet 2000 en de Algemene wet bestuursrecht aangepast worden. Daardoor komt er een celstraf van maximaal een half jaar te staan op illegaal verblijf in Nederland.
NSC stemde voor de aanscherping van de asielwetten, maar worstelde met het strafbaar stellen van het helpen van mensen in de illegaliteit. “Medemenselijkheid of het schenken van een kom soep mag natuurlijk nooit strafbaar zijn”, zei NSC-Kamerlid Boomsma hierover.
NSC en SGP wilden dat de Raad van State zich uitsprak over de vraag of het strafbaar is om hulp te bieden aan mensen zonder documenten. Het CDA trok de steun voor de aanscherping van de asielwetten in vanwege deze kwestie.
“De regering moet de wet op dit punt zo snel mogelijk aanpassen, want dit is voor de SGP onaanvaardbaar”, zegt Kamerlid Diederik van Dijk nu in reactie op het advies. De steun van de SGP is belangrijk om een meerderheid te halen in de Eerste Kamer, waarnog over de wet gestemd moet worden.
Eerste Kamer
De Eerste Kamer zal na het reces over de kwestie moeten stemmen. De meerderheid voor de wetten werd onzekerder toen het CDA de steun introk. De SGP stemde in de Tweede Kamer weliswaar voor de aanpassingen, maar die stem is nog niet zeker in de Eerste Kamer.
Drie inspecties stuurden in juli een brief naar demissionair minister Van Weel waarin ze hem waarschuwden voor de gevolgen van het strafbaar stellen van illegaal verblijf in Nederland. Een van hun zorgen is dat mensen die hier illegaal verblijven zich helemaal uit de samenleving zullen terugtrekken. Daarmee worden ze nog kwetsbaarder als ze bijvoorbeeld geen aangifte kunnen of durven te doen. Ook zouden ze zorg kunnen gaan mijden.
Het plan om illegaliteit strafbaar te stellen verdeelt de Nederlandse politiek al jaren.
