Politieke partijen moeten worden verplicht leden toe te laten en die inspraak geven in het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst. Dat staat in een voorstel van D66 dat in ieder geval wordt gesteund door GL-PvdA en CDA.
“De kern van mijn voorstel is dat in een democratie elke politieke partij intern ook democratisch moet zijn”, zegt D66-Kamerlid Sneller. “Hoe ze dat precies doen moeten partijen zelf bepalen, maar in de wet komt wat mij betreft een bodem.”
Het gaat Sneller om partijen die meedoen aan verkiezingen voor de Tweede Kamer en het Europees parlement. Bij die verenigingen moeten leden minstens een keer in de vier jaar meebeslissen over het partijprogramma en over de personen die zich namens de partij verkiesbaar gaan stellen. De stem van elk lid weegt even zwaar.
Voldoet een politieke vereniging niet aan de voorwaarden dan mag de partij niet meedoen aan de verkiezingen. Dat zou nu gelden voor de PVV, waarvan alleen Geert Wilders lid is.
‘Niemand is onaantastbaar’
“Het gaat niet alleen over de PVV”, zegt CDA-leider Bontenbal. “In de toekomst zullen zich nieuwe partijen aandienen en die moeten hier ook aan voldoen.” Voor de verkiezingen zei Bontenbal al dat dit wat hem betreft de laatste keer was dat een partij zonder partijdemocratie mocht meedoen.
“Niemand is onaantastbaar”, zegt hij. “Als ik iets doe wat mijn partij niet leuk vindt dan corrigeren de leden mij ook.” Bontenbal ziet het als een noodzakelijkheid, niet als een manier om de PVV te weren. “De PVV sluit zichzelf uit als ze niet aan de voorwaarden willen voldoen.”
“Ik gun elke kiezer dat hij of zij lid van zijn favoriete partij kan worden”, zegt GL-PvdA-Kamerlid Tseggai. “Kiezers van de PVV kunnen dan ook lid worden.” Maar dit voorstel gaat niet over de PVV, benadrukt ook zij. Het gaat haar om “basale grondprincipes” waarbij mensen mogen meebeslissen en leden “de baas” zijn.
Toekomstig aantal PVV-leden
Gevraagd aan PVV-Kamerleden wat zij vinden, zegt Hidde Heutink: “Ik ben lid van de fractie en daar ben ik heel trots op. Voor mij voegt het niets toe.”
“Lid worden? Hoeveel kost me dat?”, grapt Gidi Markuszower in de wandelgangen. Hij kent het voorstel niet maar denkt dat er grotere problemen zijn in Nederland. “U kunt deze vraag het beste aan onze partijvoorzitter – want we zijn een echte partij – voorleggen.”
Die partijvoorzitter zegt dat het voor hem een principieel punt is. Wilders: “Het is een totalitaire reflex als de overheid gaat bepalen hoe een partij eruit gaat zien. Wij moeten de regering controleren en niet andersom. Het is Noord-Koreaans, niet iets wat bij Nederland hoort.”
De nummer twee op de kieslijst Sebastiaan Stöteler heeft haast maar zegt dat hij vooral de wetsbehandeling afwacht. Op de vraag of hij zich zorgen maakt over het aantal PVV-leden zegt hij: “We hebben 1,7 miljoen stemmen, dus we gaan het zien.”
Niet op het stembiljet
De nog op te richten Nederlandse autoriteit politieke partijen (Napp) controleert de partijen jaarlijks, zo staat in het voorstel. Voldoet de partij niet, dan zet de Kiesraad ze niet op het stembiljet. Een partij kan in beroep gaan bij de rechter.
Het voorstel van Sneller komt niet uit de lucht vallen. In mei dit jaar antwoordde toenmalig minister Uitermark (NSC) op Kamervragen dat aan strengere regels bezwaren kleven. Zo is er al veel geregeld in het verenigingsrecht en de Wet financiering politieke partijen. En het werpt een extra drempel op om mee te doen aan de verkiezingen.
Nog meer regels aan partijen opleggen en ze tegelijkertijd vrij laten dit zelf in te vullen kan leiden tot een “dode letter”, iets wat in de praktijk niet gaat werken. Ook vindt Uitermark het lastig om te bepalen hoeveel leden een vereniging dan minimaal moet hebben. Alleen Portugal schrijft voor dat een politieke partij minimaal 7500 kiesgerechtigde leden moet hebben.
Evengoed is het in een derde van alle Europese landen door regels onmogelijk om een politieke partij zonder leden te hebben. D66’er Sneller wijst zelf naar Duitsland waar partijdemocratie is geregeld onder de noemer Willensbildung “von unten nach oben”, Besluitvorming “van onder naar boven”.
Zijn voorstel gaat nu voor advies naar de Raad van State.
