Zonder bewijs te leveren heeft PVV-leiders Wilders berichten gedeeld op sociale media over mogelijk gesjoemel met stembiljetten. De drie in deze berichten genoemde gemeenten wijzen die beschuldigingen van de hand. Experts noemen het ondermijnend.
De twee berichten die Wilders verspreidde repten over situaties met betrekking tot Maastricht, Leiden en Zaanstad. “Pertinente onzin’, volgens een woordvoerder van die laatste gemeente. Ook woordvoerders van de gemeenten Maastricht en Leiden ontkennen dat er Leidse stembiljetten in Maastricht zouden zijn opgedoken, zoals het door Wilders gedeelde bericht luidde.
De Kiesraad zegt in een reactie op de ophef dat er ongeldige stemmen zijn vastgesteld in de gemeenten Stein en Wester. Daar was gisteren al duidelijk geworden dat 260 mensen (op een totaal van ruim tien miljoen kiezers) een stembiljet hadden gekregen dat niet geldig was voor die kieskring. Andere onregelmatigheden zijn volgens de Kiesraad niet bekend.
Trumpiaans
“Het regent van dit soort berichten uit het hele land geen idee of het allemaal waar is maar goed als het zou worden onderzocht”, schreef Wilders desalniettemin op X. De PVV-leider heeft de bron van de meldingen niet bekendgemaakt. De NOS heeft tevergeefs geprobeerd de woordvoering van de PVV te bereiken voor een toelichting.
Experts zeggen dat Wilders het vertrouwen in de democratie ondermijnt door zulke aantijgingen te verspreiden op sociale media. De door Wilders gedeelde aantijging “15 volle getelde containers met stemmen weg” wekt volgens hen ten onrechte de suggestie dat het systeem kwetsbaar is voor grootschalig gesjoemel.
Sommige politicologen zien een parallel met Trump die in de VS ten onrechte beweerde dat hij de verkiezingen in 2020 had verloren door massale stemfraude. Andere kenners vinden die vergelijking te extreem, maar spreken wel van een ongekende stap door Wilders.
Toezicht en waarnemers
Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans noemt de formulering “het regent” van Wilders stuitend. “Hij heeft deze berichten niet gecontroleerd en pompt het met een vraagteken erbij door naar zijn honderdduizenden volgers, die gelijk kunnen denken dat er sprake is van doorgestoken kaart.”
Voermans wijst erop dat Wilders al sinds 1998 in de Tweede Kamer zit. “Hij weet hoe het systeem werkt – en hij gooit dat hele systeem nu onder de bus.”
Volgend de hoogleraar wordt het stemmentellen in Nederland zorgvuldig gemonitord. Er zijn toezichthouders en buitenlandse waarnemers aanwezig bij het tellen van de stemmen. “Daar is de afgelopen jaren geen kritische noot uit voort gekomen.”
Vanzelfsprekend worden er telfouten gemaakt. Maar het gaat nooit om duizenden stemmen, zegt ook Henk van der Kolk, bijzonder hoogleraar Electorale Politiek. “Het is een heel gevoelig proces, dat we goed in de gaten moeten houden. Maar als je daar twijfels over hebt, dan is het parlement daar de plek voor om het aan de orde te stellen.”
‘Klopt dit?’
Wilders trok vandaag ook de onafhankelijkheid van de Kiesraad in twijfel. Hij deelde een tekst waarin gesteld wordt dat een softwaresysteem van het orgaan getest is door een bedrijf dat gelinkt is aan een D66’er. “Klopt dit?”, schreef Wilders. Dat bedrijf heeft inderdaad in het verleden voor de Kiesraad gewerkt, maar dit jaar juist niet.
Hansko Broeksteeg, universitair hoofddocent politiek staatsrecht, noemt het schandalig dat Wilders de Kiesraad in twijfel trekt. “Veel onafhankelijker kun je die Kiesraad niet vormgeven”, zegt hij in een reactie. Het doet Broeksteeg, Voermans en Van der Kolk denken aan Trumps tactiek om de legitimiteit van instituten te delegitimeren.
‘Behendig gespeeld’
Volgens Roderik Rekker, universitair docent empirische politicologie, zijn er wel overeenkomsten met Trump, maar gaat die nog wel een paar stappen verder dan Wilders. Zo riep de Amerikaan al ver voor de verkiezingsdag dat het stemsysteem zo lek was als een mandje. De PVV-leider werpt volgens Rekker vooralsnog suggestieve vragen op, maar trekt niet openlijk conclusies.
Maar ook daarmee gaat Wilders volgens Broeksteeg al over de grens. “Wilders speelt het behendig, zodat hij later kan zeggen dat hij alleen maar vragen stelt. Maar ook het stellen van vragen kan ondermijnend werken.”
Rekker is benieuwd hoe dit zich verder ontwikkelt en of Wilders officieel een hertelling aanvraagt. “Als Wilders deze aantijgingen volhoudt, of zelfs aanscherpt, en zegt dat de verkiezingen niet deugen dan dringt echt de vergelijking met de VS op, waar Trump in 2020 beweerde dat de verkiezingen waren ‘gestolen’. Je ziet dat de grote meerderheid van de Republikeinse stemmers daar zelfs vijf jaar later nog in meegaat.”
